|
سلام؛
یکی از مهمترین آثار و لوازم معرفت امام عصر عجل الله تعالی فرجه انتظار کشیدن نسبت به فرج ایشان است. در روایات ما از انتظار فرج به عنوان برترین عبادت یاد شده است. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
"افضل العبادة انتظار الفرج برترین عبادت، انتظار فرج است."
(منتخب الأثر، فصل 10، باب 2، حدیث 16)
در این حدیث انتظار هر گونه فرج و گشایشی از جانب خدای متعال، به عنوان بهترین عبادتها مطرح شده است. این مسئله وقتی نسبت به فرج ائمه علیهم السلام باشد و آن هم در زمان غیبت ایشان، فضیلت خاصی پیدا می کند که در احادیث به آن اشاره شده و من نمونه هایی از آنها را در اینجا می آورم.
امام صادق علیه السلام می فرمایند:
"هر کس از شما بمیرد در حالی که منتظر این امر (ظهور امام) باشد مانند کسی است که با حضرت قائم در خیمه ایشان بوده باشد.
سپس لحظه ای درنگ کرده و بعد فرمود:
نه، بلکه مانند کسی است که همراه با حضرت شمشیر بزند.
سپس اضافه فرمود:
نه به خدا قسم نیست مگر مانند کسی که همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شهید شده است."
(بحارالانوار، جلد 52، صفحه 126، حدیث 18)
این حالت نصیب کسانی می شود که دارای فهم کامل و معرفت عمیقی نسبت به امام علیه السلام و غیبت ایشان باشند که در این صورت بهتر از اهل هر زمانی خواهند بود. چنانکه امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند:
"ای ابو خالد، همانا اهل زمان غیبت او (حضرت مهدی علیه السلام) که اعتقاد به امامتش دارند و در انتظار ظهورش هستند،از مردم همه ی زمانها برترند. زیرا خدای تبارک و تعالی آنچنان عقل و فهم و معرفتی به آنها عنایت فرموده که غیبت برای آنها به منزله ی دیدن حضوری شده است و آنان را در آن زمان نظیر کسانی قرار داده که در پیشگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با شمشیر جهاد کرده اند. آنها مخلصان حقیقی و شیعیان راستین ما و دعوت کنندگان به دین خدای عزوجل به طور پنهان و آشکار هستند."
(کمال الدین، باب 31، حدیث 2)
اینها که بهتر از اهل هر زمانی هستند، دو ویژگی دارند، اعتقاد به امامت امام عصر عجل الله تعالی فرجه و انتظار ظهور آن حضرت. این دو ویژگی آنها را از شیعیان راستین قرار می دهد و از کسانی که در آشکار و نهان به دین خدا دعوت می کنند. دین خدا بیش از هر چیز عبارت است از وجود مقدس خود امام زمان علیه السلام، و دعوت به دین خدا یعنی دعوت به سوی معرفت و ارتباط با این امام غایب. یکی از نشانه های انتظار در زمان غیبت، همین دعوت کردن دیگران در آشکار و نهان به سوی امام عصر عجل الله تعالی فرجه می باشد.
سلام؛
در مطلب قبلی خواندیم که ما باید موجبات یاد امام علیه السلام را برای خود و دیگران فراهم سازیم و با اهمیت احیای امر اهل بیت علیهم السلام آشنا شدیم. اینک مناسب است یکی از بهترین راه های تحقق آن را بشناسیم که در عین حال یکی از مهمترین لوازم و آثار معرفت امام علیه السلام خصوصاً در زمان غیبت ایشان می باشد.
هِرَوی از امام رضا علیه السلام نقل می کند که فرمودند:
"خدا رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده بدارد"
هروی از حضرت پرسید:"چگونه امر شما را زنده بدارد؟" ایشان پاسخ دادند:
"علوم ما را بیاموزد و به مردم یاد بدهد زیرا مردم وقتی خوبیهای کلام ما را بدانند، از ما پیروی می کنند."(بحارالانوار، جلد 2، صفحه 30)
اینجا تأکید بر کسب و ارائه ی علوم اهل بیت علیهم السلام است که راه آن مراجعه و بیان احادیث خود آنهاست.
امام صادق علیه السلام می فرمایند:
"به دیدن یکدیگر بروید و مطالب علمی (احادیث) را با هم گفتگو کنید. زیرا بوسیله ی حدیث دلهای آلوده پاک و امر ما زنده می گردد. خدا رحمت کند کسی را که امر ما را زنده بدارد."(مکیال المکارم، جلد 1، صفحه 320)
یاد گرفتن علوم اهل بیت علیهم السلام که تنها علم واقعی و صحیح است، انسان را پاک می کند و او را به سعادت واقعی می رساند. و در عین حال بهترین راه جذب دلها به سوی ایشان، همانا نشر علوم و بیان معارف آنهاست.
پس مؤمن هم باید خود به دنبال کسب معارف اهل بیت علیهم السلام باشد و هم دیگران را به یاد گیری آن دعوت کند. و این وظیفه ای است بسیار خطیر که در زمان غیبت آنقدر اهمیت پیدا می کند که در صورت بی تفاوتی نسبت به انجام آن بی دینی گریبان همه را می گیرد و هیچکس سالم نخواهد ماند. امام هادی علیه السلام می فرمایند:
"اگر پس از غیبت قائم ما نباشند دانشورانی که مردم را به طرف او خوانده و بسوی او راهنمایی کنند و با براهین الهی از دین او دفاع نمایند و بندگان ناتوان خدا را از دامهای شیطان و گردنکشان شیطانی، و از تله هایی که دشمنان ائمه علیهم السلام (در راه هدایت مردم) قرار می دهند، نجات دهند، همانا کسی نمی ماند مگر آنکه از دین خدا بر می گردد؛ ولی آنها هستند کسانی که زمام دلهای ضعیفان شیعه را به دست می گیرند همانطور که کشتیبان سکان کشتی را. اینها برترین مردم نزد خدای عزوجل هستند."(بحار الانوار، جلد 2، صفحه 6)
سلام؛
از دیگر آثار و نشانه های معرفت امام علیه السلام، یاد کردن از ایشان به مناسبتهای مختلف و حتی به صورت دائمی و همیشگی است. ما وقتی امام زمانمان را دوست داشته باشیم، به اندازه ی محبتمان به ایشان، از یادشان غافل نمی شویم.
شخصی از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام درباره ی آیه ی شریفه ی:"و نعمتهای ظاهری و باطنی خود را بر شما تمام کرد."(لقمان/20) سؤال کرد و حضرت چنین پاسخ دادند:
"نعمت ظاهری امام ظاهر و آشکار است. و نعمت باطنی امام غایب می باشد."
سپس راوی سؤال می کند که: آیا از امامان کسی غایب می شود؟ حضرت می فرمایند:
"بله؛ شخص او از دیدگان مردم غایب می شود، ولی یاد او از دلهای اهل ایمان غایب نمی شود. و او دوازدهمین نفر از ما (امامان) است."(کمال الدین، باب 34، حدیث 6)
آنقدر مؤمنان زمان غیبت باید پیوندشان با امامشان قوی شده باشد که هرگز از یاد او غفلت نکنند و هیچ چیز آنها را از یاد محبوب باز ندارد. به قول مرحوم آیة الله سید محمد تقی موسوی اصفهانی صاحب کتاب شریف "مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم علیه السلام": مؤمنان در یاد کردن از مولای خود به مقتضای درجات ایمان و مراتب معرفت و یقین خود، درجات متفاوت و مراتب مختلفی دارند. حال بعضی از آنها در یاد کردن از مولایشان چنان است که شاعر گفته است:
"الله یَعلمُ انّی لستُ اذکُرُکُم فَکَیفَ اذکُرُکُم اِذ لستُ انساکُم":
خدا می داند که من شما را یاد نمی کنم! زیرا چگونه شما را یاد کنم در حالی که هیچگاه فراموشتان نمی کنم؟!(مکیال المکارم، جلد 2، صفحه 308)
سپس صاحب مکیال تذکراتی درباره ی چگونگی زنده نگه داشتن یاد امام عصر علیه السلام در شبانه روز، بیان می کند که من ترجمه ی عبارات ایشان را در اینجا نقل می کنم:
"چون صبح کنی پس بدان که این زندگی که خداوند به تو داده، به برکت آن حضرت علیه السلام است. پس او را سپاس بگزار، و خدای تعالی را بر نعمتی که به تو عنایت فرموده شکر کن. و مواظب خودت باش که مبادا این نعمت را در غیر رضای او صرف نمایی که مایه ی تیره روزی و بارسنگینی تو خواهد شد. پس چنانچه در معرض گناهی قرار گیری، به یاد آور که مولایت در این حالت زشت و گونه ی بد تو را می بیند، پس به پاس احترام او آن گناه را واگذار. و اگر کار خوبی پیش آید، به انجام آن سبقت کن و بدان که آن نعمتی است الهی که خدای تعالی آن را به برکت مولایت به تو بخشیده است، و خدای را بر آن سپاس بگزار و آن را به مولا و صاحب زمانت هدیه کن و با زبان حال و مقال عرضه بدار:
"عزیزا، بر ما و اهل ما سختی رسیده و با متاعی اندک به درگهت پناه آورده ایم. پس پیمانه ی ما را پر کن و بر ما تصدق فرمای؛ که خداوند صدقه دهندگان را پاداش دهد."(یوسف/88)
و در تمام احوال خاضع و خاشع باش همچون غلام سر به فرمان حقیری که در خدمت اربابش ایستاده باشد. و در هر بامداد و شامگاه بر آن جناب سلام کن؛ سلام غلامی که مشتاق دیدار اوست و از فراقش در سوز و گداز است؛ سلام مخلصی که اشکهایش بر گونه هایش سرازیر باشد و باور دارد که در خدمت مولایش ایستاده است.
و چون هنگام نماز خواندنت فرارسد، حال مولایت را در موقع ایستادنش در پیشگاه خدای جل جلاله متذکر شد و با حضور قلب و خشوع جسم و چشم پوشی از ما سوی الله تعالی، به آن بزرگوار تأسی بجوی، و بدان که توفیق یافتنت به این امر، جز به برکت مولایت نیست و این عبادت جز به موالات و پیروی و معرفت آن حضرت، از تو پذیرفته نمی شود. و هر قدر که پیروی و معرفت و سر به فرمان بودنت نسبت به او فزونی یابد، خدای تعالی منزلت و پاداش و کرامت و افتخار تو را خواهد افزود.
و چون از نماز فراغت یافتی، آن حضرت علیه السلام را به سوی خدای عزوجل وسیله و شفیع قرار ده که آن نماز را از تو قبول فرماید. و پیش از هر دعایی به دعا کردن برای او آغاز کن، به جهت بزرگی حق و بسیاری احسان او بر تو. و هر گاه حاجتی برایت پیش آید، یا عارضه ی سختی بر تو روی آرد، آن را بر حضرتش معروض بدار و به درگاهش زاری کن تا به درگاه خدای تعالی در بر طرف کردن آن از تو، شفاعت نماید؛ که اوست وسیله به سوی خداوند عزوجل و باب اللهی که از آن در آیند و خداوند عزّ شأنه فرموده:"وَأتُوا البُیُوتَ مِن ابوابِها"(بقره/189): از درهای خانه ها وارد شوید."(ترجمه ی مکیال المکارم، جلد 2، صفحه 443 و 444)
اهمیت ذکر آنقدر هست که درخواست آن را از پیشگاه الهی به ما تعلیم داده اند:
... و لا تُنسِنا ذِکرَهُ (خدایا)... ما را از فراموش کردن یاد او حفظ فرما.(کمال الدین، باب 45، حدیث 43)
ذکر امام، هم به یاد او بودن است و هم یاد کردن از او. اولی یک عمل قلبی است و دومی یک عمل خارجی. اولی برای خود انسان است، و دومی هم برای خود است و هم برای دیگران. ما می توانیم و باید موجبات یاد امام علیه السلام را برای خود و دیگران فراهم سازیم تا نه خود و نه آنها از او غافل نگردیم.
سلام؛
در مطلب قبلی دیدیم که یکی از راه های رسیدن به معرفت واقعی تسلیم بودن است، یکی از آثار تسلیم را می توان پیدا شدن حال "محبت" نسبت به اهل بیت علیهم السلام و تقویت آن در قلب دانست. همانطور که امام باقر علیه السلام به ابو خالد کابلی فرمودند:
"قسم به خدا ای ابو خالد هیچ بنده ای تا خدا قلبش را پاک نکند ما را دوست نخواهد داشت و ولایت ما را نمی پذیرد. و تا تسلیم ما نشود و نسبت به ما حالت سلم نداشته باشد، خدا قلبش را پاک نمی کند..."(اصول کافی، کتاب الحجة، باب ان الائمة علیهم السلام نور...، حدیث 1)
پس قلب ما اگر پاک نباشد، محبت و ولایت اهل بیت علیهم السلام در آن جای نمی گیرد و پاکی قلب هم فقط در اثر سلم بودن نسبت به اهل بیت علیهم السلام برای ما بوجود می آید. پس اگر ما طالب محبت امام علیه السلام هستیم، باید تا آنجا که می توانیم، سلم بودن را در خود تقویت کنیم و هر چه درجه تسلیم بالاتر رود، قلب ما پاک تر و در نتیجه محبت به امام علیه السلام هم بیشتر می شود.
در اهمیت محبت همین بس که اساس و پایه ی اسلام، دانسته شده است. امام صادق علیه السلام می فرمایند:
"هر چیزی پایه و اساسی دارد. و اساس اسلام محبت به اهل بیت علیهم السلام است."(اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر، باب نسبة الاسلام، حدیث 2)
و به همین جهت در روایات و احادیث ما، محبت به اهل بیت علیهم السلام بالاترین و با فضیلت ترین عبادات معرفی شده است.
امام صادق علیه السلام می فرمایند:
"بالاتر از هر عبادت، عبادتی است. و محبت ما اهل بیت برترین عبادات است."(بحارالانوار، جلد 27، صفحه 91، حدیث 48)
و در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که همه ی امامان را معرفی فرموده اند، در خصوص قبول ولایت امام زمان علیه السلام چنین آمده است:
"هر کس دوست دارد خدا را ملاقات کند در حالی که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، پس ولایت حضرت حجت صاحب الزمان منتظر را بپذیرد."
و در انتهای حدیث چنین فرموده اند:
"پس اینها (ائمه علیهم السلام) روشنایی بخش در تاریکی و پیشوایان هدایت و نشانه های تقوا هستند. هر کس آنان را دوست بدارد و ولایتشان را بپذیرد، من در پیشگاه الهی برایش بهشت را ضمانت خواهم کرد."(بحارالانوار، جلد 36، صفحه 296)
یکی از نشانه های محبت شدید آن است که یاد محبوب به جهت نفس محبت و اشتیاق به او و یا متذکر شدن به فراق او و یا سختیها و مصیبتهایی که بر او رفته است، دل محب را می لرزاند و اشک را از دیدگان او جاری می سازد. خداوند به فضل خود همین گریه را وسیله ی پاکی دل و زدوده شدن آلودگی گناه از محب قرار داده است. امام صادق علیه السلام فرموده اند:
"هر کس ما را یاد کند، یا نزد او یاد شویم، پس به اندازه ی بال مگسی اشک از چشمش بیرون آید، خداوند گناهانش را می آمرزد اگر چه بیشتر از کفهای دریا باشد."(بحارالانوار، جلد 44، صفحه 282، حدیث 14)
سوز فراق و درد هجران امام عصر علیه السلام در زمان غیبت ایشان و یاد سختیهای حضرت و رنجهایی که وجود مقدسش متحمل می گردد از جمله عواملی است که چشمان اهل معرفت را در زمان غیبت اشکبار می کند.
سلام؛
در مطلب قبلی دیدیم که یکی از شرایط معرفت واقعی صحیح بودن آن معرفت است و راه تشخیص معرفت صحیح، احادیث اهل بیت علیهم السلام است؛ اما دیگه برای دست یافتن به معرفت واقعی چه شرایطی لازمه؟
حدیثی از امام صادق علیه السلام دیدم که فرمودند:
"شما تا معرفت نداشته باشید، اهل عمل صالح نخواهید بود، و تا باور و اعتراف نداشته باشید، معرفت نخواهید داشت. و تا تسلیم نشوید، باور و اعتراف نخواهید داشت."(اصول کافی، کتاب الحجة، باب معرفة الامام و الردالیه، حدیث 6)
پس تصدیق شرط معرفت و تسلیم هم شرط تصدیق است. بنابراین معرفت بدون تسلیم حاصل نمی شود. البته تسلیم شدن به اوامر و نواهی ائمه علیهم السلام لازمه ی پایین ترین درجه از معرفت امام است، همانطور که امام صادق علیه السلام فرمودند:
"پایین ترین حد معرفت امام این است که او همتای پیامبر، مگر در نبوت، و وارث آن حضرت می باشد، و اینکه اطاعت از امام، اطاعت از خدا و رسول خداست، و تسلیم شدن به او در هر کار، و ارجاع دادن هر چیزی به ایشان و سپس بر گرفتن نظر امام در آن مورد."(بحارالانوار، جلد 36، صفحه 407)
از طرف دیگر اگر شخصی به درجه ارجاع و تسلیم نسبت به امام علیه السلام نرسد، اصلا مؤمن نخواهد بود. چنانکه فرموده اند:
"بنده، مؤمن نخواهد بود مگر آنکه معرفت خدا و رسول او و همه ی امامان و امام زمان خود را داشته باشد و به آن حضرت ارجاع دهد و تسلیم ایشان باشد."( اصول کافی، کتاب الحجة، باب معرفة الامام و الردالیه، حدیث 2 از امام باقر یا امام صادق علیهم السلام)
اما منظور از تسلیم در اینجا، تسلیم قلبی است؛ یعنی باید با میل و رغبت و رضایت قلبی خواسته های اهل بیت علیهم السلام را بپذیریم و قبول آنها برایمان سختی نداشته باشد. چنانچه حضرت صادق علیه السلام فرموده اند:
"اگر کسانی خداوند را بی آنکه برایش شریکی قرار دهند عبادت کنند و نماز را به پا دارند و زکات بپردازند و حج خانه (خدا) را به جا آورند و ماه رمضان را روزه بگیرند، سپس (با وجود همه ی اینها) نسبت به آنچه خدا یا پیامبر صلی الله علیه و آله انجام داده اند، بگویند که چرا خلاف آن را انجام نداد، یا در دلهای خود چنین اعتراضی بیابند (گر چه آنرا به زبان هم نیاورند) به همین خاطر مشرک می گردند. سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمودند: "نه، به پروردگارت سوگند که ایمان نخواهند آورد مگر آنکه در اختلافات خود، تو را حاکم کرده، سپس پذیرفتن حکم تو برایشان سخت نباشد و کاملا تسلیم باشند."(نساء/65) سپس حضرت فرمودند: بر شماست که تسلیم باشید."(اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر، باب الشرک، حدیث 6)
پس ما باید نسبت به آنچه اهل بیت انجام داده اند کاملا راضی و خشنود باشیم و پذیرفتن آن هیچگونه سختی برای ما نداشته باشد چنانچه حضرت سجاد علیه السلام فرموده اند:
"... و هر که نسبت به (پذیرفتن) احادیث ما یا احکام ما، در دل احساس سختی نماید، به آن که سبع مثانی و قرآن بزرگ را نازل فرموده (خداوند متعال) کافر شده بدون آنکه خودش بداند."(کمال الدین، باب 31، حدیث 9)
خطر بزرگ این است که فرد چه بسا خودش نداند و نفهمد که مرتکب چه اشتباهی شده ولی در عین حال مشرک و کافر باشد.
کمی به زندگی خودمون بیشتر دقت کنیم ؛ آیا ما واقعا تسلیم پیامبر و ائمه علیهم السلام (آنگونه که خودشان فرموده اند) هستیم؟
